به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خطوط،رئیسعلی دِلواری از رهبرانِ قیامِ مردم جنوب ایران علیه دولت بریتانیا پس از اشغال بوشهر در میانه جنگ جهانی اول بود. وی در دوران مشروطه از طرفداران مشروطه بود و پس از به توپ بستن مجلس توسط محمدعلی شاه به دستور سید مرتضی مجتهد اهرمی رهبر روحانی این نهضت در بوشهر، این شهر را تصرف کرد.
در کشاکش جنگ جهانی اول، نیروهای انگلیسی شهر بوشهر را اشغال کردند. علمای بوشهر فتوای جهاد علیه نیروهای انگلیسی دادند. رئیسعلی به همراه گروه‌های دیگری از تنگستانی‌ها، با نیروهای انگلیسی جنگید. حملات آن‌ها، شب‌هنگام و به صورت شبیخون بود و تلفات بسیاری به نیروهای انگلیسی‌ها وارد کرد.
رئیسعلی دلواری در ۱۲ شهریور ۱۲۹۴(ش)، به‌دست یکی از همراهانش کشته شد. سالروز شهادت او به عنوان روز ملی مبارزه با استعمار انگلیس نامگذاری شده است.
رئیسعلی دلواری در سال ۱۲۶۰(ش) یا ۱۲۶۱(ش) یا ۱۲۶۳(ش) در روستای «دلوار» متولد شد. پدر او زائرمحمد کدخدای دلوار بوده و در اصل خانواده رئیسعلی از شهر نورآباد ممسنی و از طایفه لر بوده‌اند.
رییس علی دلواری در کنار صولت‌الدوله قشقایی
رئیسعلی با شروع نهضت مشروطه‌خواهی به مشروطه‌خواهان بوشهری پیوست و ارتباط نزدیکی با سیدمرتضی مجتهد اَهرَمی رهبر روحانی این نهضت در بوشهر برقرار کرد .او پس از به توپ بستن مجلس توسط محمد علی شاه، به دستور سید مرتضی مجتهد شهر بوشهر را تصرف کرد. حاکم بوشهر بازداشت شد و اداره شهر و گمرک آن به دست رئیسعلی افتاد. رئیسعلی حدود ۹ ماه کنترل شهر بوشهر را در اختیار داشت.
نخستین درگیری‌ها بین رئیسعلی و انگلیسی‌ها در همین زمان بود و تصرف بوشهر و گمرک آن موجب درگیری بین رئیسعلی دلواری و انگلیسی‌ها شد.
شهر بوشهر چند بار توسط انگلیسی‌ها اشغال شده بود . در کشاکش جنگ جهانی اول، در سال ۱۹۱۵م برابر با (۱۲۹۴ش) دولت انگلستان دوباره بوشهر را اشغال کرد. مردم شهرهای مختلف دست به اعتراض زدند و در برخی شهرها مشغول به جمع‌آوری کمک برای مردم بوشهر شدند. علمای بوشهر فتوای جهاد علیه نیروهای انگلیسی دادند. سید عبدالحسین لاری پس از اعلام جهاد طی نامه‌ای به رئیسعلی و دیگر سران مجاهدان آن‌ها را به نبرد با اشغالگران تشویق کرد.
انگلیسی‌ها پس از اشغال بوشهر در ۱۲۹۴(ش)، به روستای «دلوار» نیز حمله کردند. اما پیش از حمله آنان، مردم، روستا را خالی کرده و به کوه‌ها پناه بردند. انگلیسی‌ها نیز به ویران ساختن خانه‌ها و قطع نخل‌ها پرداختند.
قاتلی که اجیر شده انگلستان بود
رییس‌علی به همراه دیگر تنگستانی‌ها، شب‌ها به نیروهای انگلیسی شبیخون می‌زدند و با هر شبیخون تلفات بسیاری به آنان وارد میکردند. «شیخ حسین خان چاه کوتاهی» معروف به «سالار اسلام» و «زائر خضرخان اَهرَمی» از جمله خان‌هایی بودند که علیه انگلیسی‌ها قیام کردند.
دلواری با آلمانی‌ها ارتباطات و نامه‌نگاری‌هایی داشت، واین ارتباط به معنای اینکه از آن‌ها فرمان بگیرد نبوده بلکه به جهت وجود دشمن واحد بوده است .
نبرد با انگلیسی‌ها پس از شهادت رئیسعلی و تا پایان جنگ جهانی اول ادامه داشت و تلفات و مشکلات بسیاری برای آنان به‌وجود آورد.
رئیسعلی دلواری در در ۱۲ شهریور ۱۲۹۴ش (و به قولی ۱۲۹۷ش) هنگام حمله به نیروهای انگلیسی، از پشت سر هدف گلوله یکی از همراهانش گرفت و به شهادت رسید.
درباره اینکه قاتل رئیسعلی اجیرشده نیروهای انگلیسی بوده و یا به جهت اختلافات داخلی به این ترور دست زده، شک و تردید شده است.
۱۲ شهریور سالروز شهادت رئیس علی دلواری، به عنوان روز ملی مبارزه با استعمار انگلیس نامگذاری شده است. یادبودهایی نیز برای بزرگداشت شهید رئیسعلی دلواری در ایران برگزار شده است.
جنگ جهانی دوم و تکرار سیاست روباه پیر
ایرانیان، هزاران آلمانی در خاک شما هستند آلمانی ها با تدبیر به مقامات مهمی در صناعت حائز گشته‌اند و منتظر یک کلام از هیتلر هستند .
این جمله بخشی از اعلامیه های شوروی است خطاب به مردم ایران که در مرداد ماه سال 1320 با هواپیما بر فراز تهران پرواز میکردند و آنهارا در بین مردم پخش میکردند .
پخش کردن اعلامیه های هوایی نشان از برنامه متفقین برای ایجاد یک جو روانی در ایران بود جوی که بتوان در آن اقداماتی همچون اشغال نظامی را به راحتی انجام داد .
در سال 1318ایران بلافاصله پس از جنگ اعلام بی طرفی کرد اما پس از حمله نازی ها به شوروی و پیشروی گسترده در خاک شوروی معادلات تغییر کرد .
در این مقطع شوروی نیاز مبرم به تجهیزات نظامی و آذوقه داشت و ایران تنها راه ارتباطی بود که انگلستان میتوانست از آن برای انتقال تجهیزات و آذوقه به شوروی کمک کند .
همچنین ایران در آن زمان زیر ساخت های لازم را داشت و از بنادر و فرودگاه های خوبی برخوردار بود و مهم تر از همه ایران یک خط را آهن داشت که شمال و جنوب را به هم متصل میکرد .
اما انگلستان و شوروی بهانه لازم را برای بی طرفی ایران نداشتند و برای همین مهندسان آلمانی حاضر در ایران را بهانه کرده اند .
در 25 مرداد 1320 رادیو ها و روزنامه های انگلیس ، شوروی ، متفقین به فعالیت شدیدی در باره فعالیت ستون پنچم و جاسوسان آلمانی در ایران دست زدند و اتحاد محرمانه رضاخان و هیتلر و ورود احتمالی ایران در جنگ به نفع آلمان را مطرح کردند .
در حالی که این مطلب به هیچ وجه حقیقت نداشت و هیچ قرارداد اتحادی بین رضاخان و هیتلر منعقد نشده بود .
فعالیت متفقین در مورد ستون پنچم و ایران صرفا به تبلیغات رادیو ختم نشد بلکه هواپیماه های متفقین علی الخصوص شوروی اقدام به پخش اعلامیه با این مضنون در آسمان تهران کردند : ما با شما جنگ نداریم بلکه آمدیم تا آلمانی ها را از کشور شما بیرون کنیم و اگر به ما کمک و یاری دهید با شما مساعدت خواهیم کرد .
در روز 3 شهریور 1320 ابتدا نیرو های شوروی از شمال و از شرق و نیرو بریتانیایی از جنوب و غرب از زمین و آسمان به ایران حمله کردند و شهر های ایران را یک به یک اشغال کردند و سپس به سمت تهران حرکت کردند .
استعفای پهلوی اول
ارتش ایران به سرعت متلاشی شد و رضا شاه با فشار متفقین به خصوص بریتانیا استعفا داد و سپس با گذشت مدت ها کشمکش میان روس ها با کشور های متفقین بلاخره بر سر نوع حکومت جدید ایران و انتقال سلطنت به پسرش که ولیعد پیشین نیز بود به توافق رسیدند و پس از سه ماه در 6 بهمن 1320 مجلس شورا قانون قرارد اد سه قوا در ایران را تصویب کرد و این قانون به امضا نخست وزیر محمد علی فروغی وسفیر روس و انگلیس برای تایید نهایی به امضا رسید و این قانون تمامیت ارضی ایران را تضمین کرد و همچنین نیرو های روس و انگلیس 6 ماه پس از پایان جنگ جهانی دوم ایران را تخلیه خواهند کرد و ایران نیز متعحد شد که با نیروهای روس و انگلیس همکاری کند .
پروانه استفاده از راه های کشور و سیستم مخابراطی کشور را به روس و انگلیس بدهد و نیروی کار و ابزار را برای نیروهای روس و انگلیس فراهم آورد و مطبوعات را سانسور کند که درباره اشغال ایران و استفاده از منابع کشور آگاهی ایجاد نکند .
پس از جنگ جهانی دوم نیرو های امریکایی و انگلیس به تخلیه نیروهای خود از ایران پرداختند اما دولت شوروی قبل از خاتمه جنگ در صدد به دست آوردن امتیاز استخراج نفت شمال برآمد که چون با تصویب قانون منع امتیاز نفت به خارجی ها در مجلس شورای ملی مواجه شد از دریافت این امتیاز محروم ماند و بنای مخالفت و نارضایتی با دولت ایران را گذاشت و نیروهای خود را از ایران به بیرون نبرد بلکه بسیار علنی در ابان ماه 1324 به پشتیبانی از جنبش های خود مختاری کرد ها و آذربایجانی ها در ایران پرداخت .
اخراج روس ها با شکایت ایران
پس از شکایت دولت ایران به شورای امنیت و مسافرت قوام والسلطنه به مسکو که به امضای موافقت نامه ای برای تشکیل شرکت مختلط نفت ایران و شوروی انجامید در اردیبهشت 1325 روس ها نیروهای خود را از ایران خارج کردند .
حکومت خود مختار حزب دموکرات در آذربایجان و کردستان نیز بیش از هفت ماه پس از خروج نیرو های شوروی دوام نیاورد .
در دوران اشغال ایران به دست متفقین بسیاری از امکانات و زیر ساخت ها منابع و اندوخته ها وآذوغه های ایران به ایشان اختصاص یافت .
از این رو دوماه بیشتر طول نکشید که ایران به از دو ماه دچار کمبود مواد غذایی وگرانی بیش از حد شد و شهر های ایران به ویژه تهران با کمبود نان و سایر ارزاق مورد نیاز روبه رو شدند و نان و مواد غذایی را با گپن در اختیار مردم قرار میدادند .
بسیار از مردم ایران بر اثر تهی دستی و فقر جان خود را از دست دادند.